โรคหมอนรองกระดูกส่วนเอวทับเส้นประสาท ( herniated disc, HNP)
หมอนรองกระดูกสันหลังส่วนเอว กดทับเส้นประสาท คืออะไร?
กระดูกสันหลัง ประกอบด้วยกระดูกหลายชิ้นเชื่อมต่อกันด้วยหมอนรองกระดูก และข้อต่อกระดูกสันหลัง โดยที่ตัวกระดูกสันหลังทำหน้าที่ปกป้องไขสันหลัง ส่วนหมอนรองกระดูกทำหน้าที่เหมือนกับโช๊คอัพของรถยนต์ คือ ทำให้กระดูกสันหลังยืดหยุ่นและรับแรงกระแทกของน้ำหนักตัวจากการเคลื่อนไหว ดังนั้นการใช้งานหนักในชีวิตประจำวัน หรืออายุที่เพิ่มขึ้น ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้หมอนรองกระดูกเสื่อมสภาพได้
โดยหมอนรองกระดูกที่พบว่ามีปัญหาบ่อยที่สุด คือ หมอนรองกระดูกสันหลังระดับเอวข้อที่ 4-5 เนื่องจากเป็นข้อต่อระดับที่มีการเคลื่อนไหว และรับน้ำหนักมากในร่างกาย เมื่อหมอนรองกระดูกมีสภาพเสื่อม ความสูงของหมอนรองกระดูกลดลง และมีการฉีกขาดของเนื้อเยื่อหมอนรองกระดูก ทำให้แกนหมอนรองกระดูกหลุดรอดมาภายนอก และกดทับเส้นประสาทไขสันหลังได้
อาการของหมอนรองกระดูกส่วนเอวทับเส้นประสาท
อาการที่หลัง : ปวดหลังบริเวณเอวส่วนล่าง อาจมีอาการที่หลังเพียงข้างเดียวหรือทั้งสองข้าง มักมีอาการในท่านั่ง หรือมีการนั่งงอตัวไปทางด้านหน้าซึ่งเป็นท่าที่หมอนรองกระดูกได้รับแรงกดทับมากที่สุด
อาการที่ขา : อาการปวดหรือชาขาที่เกิดจากหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทมีลักษณะ คือ มีอาการตามแนวที่เส้นประสาทวิ่งไป สามารถปวดได้ตั้งแต่บริเวณเอว ต้นขา น่อง ไปจนถึงบริเวณเท้าและนิ้วเท้าได้ การอ่อนแรงของกล้ามเนื้อก็มีลักษณะคล้ายอาการปวดและชา คือ จะมีการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อมัดที่เลี้ยงด้วยเส้นประสาทเส้นที่ถูกกดทับนั้น
อาการผิดปกติของระบบขับถ่าย
ในบางรายที่มีอาการรุนแรงมาก ๆ จะมีความผิดปกติของระบบขับถ่ายร่วมด้วย เช่น ไม่สามารถควบคุมการอุจจาระหรือปัสสาวะได้ ซึ่งจำเป็นต้องผ่าตัดรักษาอย่างเร่งด่วน มิฉะนั้นระบบขับถ่ายอาจไม่สามารถฟื้นคืนได้ตามปกติ
สาเหตุของโรคหมอนรองกระดูกเคลื่อนทับเส้นประสาท
- การยกของหนักด้วยท่าทางที่ไม่ถูกต้องบ่อย ๆ
- น้ำหนักตัวที่มากเกินไป
- นั่งทำงานด้วยอิริยาบถที่ไม่ถูกต้องนาน ๆ
- อุบัติเหตุและการบาดเจ็บต่อกระดูกสันหลัง
การรักษาโรคหมอนรองกระดูกเคลื่อนทับเส้นประสาท
- รับประทานยาแก้อักเสบหรือยาคลายกล้ามเนื้อเพื่อบรรเทาอาการปวด
- กายภาพบำบัด
- การฉีดยาสเตียรอยด์เข้าโพรงประสาท
- การผ่าตัดหมอนรองกระดูกผ่านกล้องเอ็นโดสโคป
- การผ่าตัดหมอนรองกระดูกด้วยกล้องจุลทรรศน์
- การผ่าตัดเชื่อมข้อกระดูกโดยใช้คอมพิวเตอร์นำวิถี
การรักษา โรคหมอนรองกระดูกสันหลัง กดทับเส้นประสาท
- ยาต้านการอักเสบ NSAIDS, ยาคลายกล้ามเนื้อ
- กายภาพบำบัดและใช้เสื้อพยุงหลัง ช่วยในการลดอาการปวด และทำให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวัน ได้ปกติเร็วขึ้นหลักการของการใส่เสื้อพยุงหลัง ในผู้ป่วยโรคหมอนรองกระดูกสันหลังกดทับเส้นประสาท คือ การทำให้หน้าท้องกระชับขึ้นจะช่วยลดแรงดันในหมอนรองกระดูกสันหลังได้ ร่วมกับจำกัดความ เคลื่อนไหวของกระดูกสันหลัง ทำให้อาการปวดลดลง
- หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดอาการเพิ่มขึ้น ได้แก่
- การยกของหนัก
- การนั่งรถยนต์นานๆ
- หลีกเลี่ยงอาการท้องผูกหรือเบ่ง ถ่ายอุจจาระแรงๆ เนื่องจากทำให้เกิดแรงดันในหมอนรองกระดูกสูงเป็นสาเหตุให้หมอนรองกระดูกทนแรงดันไม่ได้ เกิดการแตกของหมอนรองกระดูกตามมา
- การฉีดยาสเตียรอยด์เข้าโพรงประสาท
- การผ่าตัด ข้อบ่งชี้ในการผ่าตัดมีดังนี้
- ผู้ป่วยที่มีอาการปวดมากจนทนไม่ได้ แม้จะรักษาโดยรับประทานยาพักและกายภาพบำบัดเต็มที่แล้วก็ยังไม่สามารถทำงาน หรือใช้ชีวิตได้ตามปกติ
- มีอาการชา อ่อนแรง หรือกล้ามเนื้อขาลีบอย่างชัดเจน
- มีปัญหาระบบขับถ่ายผิดปกติชัดเจน จากความผิดปกติของเส้นประสาท เช่นกลั้นอุจจาระหรือปัสสาวะไม่ได้
ปัจจุบันมีการพัฒนาเทคนิค และเครื่องมือในการผ่าตัดที่ดีขึ้นมาก สามารถทำการผ่าตัดได้สะดวกขึ้นลดภาวะการเสียเลือดหรือภาวะแทรกซ้อน ลดระยะเวลาในการผ่าตัดและพักฟื้นหลังผ่าตัดได้มาก ได้แก่
Nucleoplasty
Nucleoplasty เป็นเทคนิคการผ่าตัดที่ใช้ยาชาฉีดเฉพาะที่แล้วใช้เข็มขนาดเล็กเจาะรูผ่านผิวหนังเข้าไปที่หมอนรองกระดูกสันหลังโดยมีเครื่องเอ็กซเรย์ fluoroscope ช่วยในการเจาะ จากเข็มที่เจาะลงไปจะมีแกนในซึ่งเป็นหัวจี้เกิดเป็น plasma field ซึ่งจะทำให้หมอนรองกระดูกส่วนที่สัมผัสกับหัวจี้ระเหยกลายเป็นไอ โดยมีอุณหภูมิภายในไม่เกิน 65 องศาเซลเซียสซึ่งจะมีผลให้ความดันในหมอนรองกระดูกลดลง, เนื้อเยื่อการอักเสบลดลง และทำลายปลายประสาทย่อย ( nociceptive nerve endings)ภายในหมอนรองกระดูก ทำให้ปวดหลังลดลง หมอนรองกระดูกที่เคลื่อนจะหดกลับเข้าไปทำให้การกดทับเส้นประสาทจากหมอนรองกระดูกลดลง
การใช้กล้องส่องขยายช่วยในการผ่าตัด (Microscopic disectomy)
การใช้กล้องส่องขยายช่วยในการผ่าตัด (Microscopic disectomy) ก็ถือเป็นอีกนวัตกรรมหนึ่งที่ช่วยให้การผ่าตัดเป็นไปอย่างราบรื่น และลดภาวะแทรกซ้อนได้มาก โดยทั่วไปการผ่าตัดกระดูกสันหลังกดทับเส้นประสาท ศัลยแพทย์กระดูกจะใช้เครื่องมือในการตัดกระดูก และเอ็นพังผืดเพื่อขยายโพรงประสาทคลายการกดรัดเส้นประสาท ในระหว่างทำการผ่าตัดบางตำแหน่งของโพรงประสาท อาจตีบแคบมากๆทำให้มองเห็นเส้นประสาทได้ไม่ชัดเจน การสอดใส่เครื่องมือผ่าตัดอาจเป็นอันตรายต่อเส้นประสาทได้การผ่าตัดกระดูกสันหลัง, หมอนรองกระดูกสันหลังโดยการส่องกล้องขยายนั้น สามารถที่จะลดขนาดแผลผ่าตัดให้เล็กลงได้ โดยที่กล้องขยายจะมาช่วยให้ศัลยแพทย์สามารถ ที่จะมองเห็นรายละเอียดในการผ่าตัดได้อย่างชัดเจน
การผ่าตัดแบบแผลเล็กส่งผลดี ทำให้การบาดเจ็บต่อเนื้อเยื่อและเส้นประสาทน้อยลง เสียเลือดน้อยลง เกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยลง ผ่าตัดได้รวดเร็วขึ้น รวมถึงระยะเวลาพักฟื้นภายหลังการผ่าตัดสั้นลงและสามารถกลับไปใช้ชีวิตปกติได้เร็วมากขึ้น
