ต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน (Meibomian gland dysfunction, MGD)
ต่อมไขมันที่เปลือกตาหรือที่เรียกว่าต่อม Meibomian gland คือ ต่อมไขมันเล็กๆ ที่เรียงอยู่บริเวณโคนขนตามีจำนวน 30-40 ต่อมที่เปลือกตาบน และ 20-30 ต่อมที่เปลือกตาล่าง ทำหน้าที่ขับไขมันออกมาเคลือบผิวนอกของกระจกตา ช่วยป้องกันการระเหยของน้ำตาและรักษาสมดุล ทำให้ตาของเรามีความชุ่มชื้นอยู่เสมอ
โดยปกติไขมันที่สร้างจากต่อมไขมันที่เปลือกตาจะมีลักษณะสีเหลืองใส สามารถไหลออกจากต่อมโดยง่าย แต่ถ้าต่อมไขมันที่เปลือกตาทำงานผิดปกติ (Meibomian gland dysfunction) ไขมันที่สร้างออกมาจะมีลักษณะขุ่น และเหนียวข้น ทำให้เกิดการอุดตันบริเวณท่อทางออกของต่อมไขมันที่อยู่บริเวณขอบเปลือกตา ทำให้น้ำมันออกจากท่อได้ยากและลดลงทำให้ชั้นของน้ำตาไม่คงตัว ขาดความเสถียร น้ำตาก็จะระเหยง่าย ส่งผลให้เกิดภาวะตาแห้งและส่วนของไขมันที่เหนียวข้นขึ้นนั้นจะแข็งเป็นคราบเกาะแน่นอยู่บริเวณขอบเปลือกตา ทำให้เกิดการระคายเคืองตาและเพิ่มโอกาสการติดเชื้อทั้งจากแบคทีเรียและการเพิ่มจำนวนของไรที่ขนตา
หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษาให้เหมาะสมและถูกวิธี ความผิดปกติก็จะรุนแรงมากขึ้น จนทำให้ตัวต่อม ที่ผลิตน้ำมันเสียคุณสมบัติและฝ่อไปในที่สุด จนไม่สามารถผลิตน้ำมันได้อีกต่อไป ส่งผลให้การรักษาภายหลังมีความยุ่งยากมากขึ้น ผู้ป่วยจะมีอาการแสบเคืองตา เจ็บเปลือกตา รวมทั้งมีอาการตาแห้งรุนแรงและเรื้อรัง เสี่ยงต่อการติดเชื้อบริเวณเยื่อบุตาและดวงตาได้ง่าย
ปัจจัยเสี่ยง
- โรคทางตา เช่น เปลือกตาอักเสบเรื้อรัง เยื่อบุตาอักเสบจากภูมิแพ้ ภาวะตาแห้งจากการใส่ contact lens
- โรคทางกาย เช่น อายุที่เพิ่มขึ้น หญิงวัยทอง โรคความดันโลหิตสูง Pemphigoid,Psoriasis โรคแพ้ยา Steven-johnson syndrome เป็นต้น
- ผลข้างเคียงจากการใช้ยาต่างๆ เช่น ยาต้อหิน
- ไรที่ขนตา (Demodex)
- อื่นๆ เช่น ฝุ่นควัน เชื้อโรค คราบเครื่องสำอาง
อาการ
มีอาการใกล้เคียงกันกับโรคตาแห้ง ได้แก่ แสบตา ตาแดง เคืองตา คันตา ตามัว
การรักษา
- การประคบอุ่นบนเปลือกตา จะช่วยให้ไขมันที่เหนียวข้นและอุดตันท่อทางออกของต่อมไขมันละลายตัว และขับออกมาจากต่อมได้ดีขึ้น วิธีการคือ ใช้อุปกรณ์ เช่น เจลร้อน ผ้าขนหนูชุบน้ำอุ่น หรือใช้เครื่องมือเช่น Blephasteam® ซึ่งจะให้ความร้อนที่คงที่และเหมาะสมตลอดการประคบอุ่น โดยใช้ความร้อนที่ 40 องศา ประคบบริเวณเปลือกตาทั้งสองข้าง นานประมาณ 10-15 นาที หากเลือกใช้เจลร้อนหรือผ้าควรระวังไม่ให้ร้อนเกินไป จะทำให้ผิวหนังไหม้และเกิดอาการบาดเจ็บได้
- การทำความสะอาดขอบเปลือกตา วิธีการทำความสะอาด คือ นำสำลีชนิดแผ่นชุบด้วยน้ำอุ่นที่ผสมกับแชมพูสำหรับเด็กอ่อน อัตราส่วน 1:1 หรือใช้น้ำยาเฉพาะสำหรับทำความสะอาดเปลือกตา โดยเช็ดบริเวณขอบเปลือกตาและโคนขนตาให้สะอาด วันละ 1-2 ครั้งหรืออาจใช้แผ่นเช็ดหรือโฟมที่ออกแบบมาเพื่อทำความสะอาดเปลือกตาโดยเฉพาะก็ได้
- การนวดเปลือกตา วิธีการ คือ ใช้นิ้วมือดึงหางตาให้เปลือกตาตึง และใช้นิ้วของมืออีกข้างในการนวดเปลือกตา เมื่อจะนวดเปลือกตาบนให้มองลงล่างและใช้นิ้วนวดจากบนลงล่าง หากจะนวดเปลือกตาล่างให้มองขึ้นบนและใช้นิ้วนวดจากล่างขึ้นบน โดยออกแรงกดพอสมควรและเริ่มนวดจากหัวตาไปสู่หางตา เพื่อที่จะได้นวดต่อมไขมันที่เรียงอยู่บริเวณโคนขนตาได้ตลอดแนวยาวของเปลือกตา
- หยอดน้ำตาเทียมเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดวงตา
- หยอดยาหรือป้ายยาปฏิชีวนะ เพื่อลดการอักเสบและฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่สะสมบริเวณต่อมไขมันที่เปลือกตา
- รับประทานยากลุ่ม Tetracyclin เพื่อช่วยลดจำนวนแบคทีเรียและลดการอักเสบบริเวณต่อมไขมันที่เปลือกตา
